Pałacyk Donnersmarcków w Rudzie Śląskiej

Szymon Taistra

TROCHĘ HISTORII

Pierwsze wzmianki o rodzie Henckel von Donnersmarck, oryginalnych właścicielach obiektu, pochodzą z roku 1417, kiedy jego członkowie odebrali herb od króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego, minęło jednak ponad dwieście lat, nim możnowładcy z Donnersmarktu (obecnie Spišský Štvrtok na Słowacji) przybyli na ziemię śląską. Byli szlachcicami i bankierami, posiadającymi ogromny majątek, liczne dobra ziemskie, folwarki i lasy. Ówczesny władca Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Rudolf II Habsburg, zdając sobie sprawę z bogactwa rodziny zaciągnął u niej pożyczkę, aby móc sfinansować trwającą wojnę przeciwko Ottomanom. Nie będąc w stanie spłacić długu, Donnersmarckowie otrzymali w zamian ziemię bytomską i bogumińską, dokąd przenieśli się w okresie wojny trzydziestoletniej. W 1636 roku Łazarz II Młodszy Henckel von Donnersmarck otrzymał od cesarstwa dziedziczne tytuły barona i hrabiego, cementując panowanie rodziny nad przyznanymi im terytoriami.

Częścią stanu bytomskiego była Halemba, wówczas niewielka osada skupiona wokół kuźni żelaza, otoczona gęstymi lasami i gospodarstwami rolnymi. Miejscowość kwitła pod rządami Donnersmarcków, którzy rozwijali istniejącą kuźnię i budowali nowe zakłady. W połowie XVIII wieku, hrabia Franciszek Ludwik Henckel von Donnersmarck nakazał zburzyć drewniany folwark znajdujący się na obrzeżach miejscowości i wybudował na jego miejscu murowany pałacyk, który pełnił rolę dworku myśliwskiego oraz kwater dla zarządców huty i lokalnych gospodarstw rolnych oraz, do nagłej śmierci Franciszka w 1768 r. W XIX wieku pałacyk kilkukrotnie zmieniał przeznaczenie. Mieścił się tam między innymi sąd patrymonialny (sąd w którym zasiadali panowie ziemscy, czyli Donnersmarckowie) oraz siedziba nadleśnictwa.


Po zakończeniu II wojny światowej, Donnersmarckom odebrano majątek na Śląsku. Pałacyk został przejęty przez kopalnię „Halemba” i przeznaczony na siedzibę Młodzieżowego Klubu Górniczego. Wraz z upadkiem PRL-u, pałacyk opustoszał i przez następne dwadzieścia lat był nieużytkowany. W 2008 roku Górnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa „Nasz Dom”, której pałacyk był wówczas własnością, zadecydowała o przekazaniu obiektu miastu. Budynek wyremontowano w 2011 roku i wpisano na listę zabytków.

PAŁACYK OBECNIE

Pałacyk Donnersmarcków znajduje się na ulicy 1 maja przy Rondzie Solidarności, w bliskiej odległości od przystanku autobusowego. Wyremontowany w oparciu o archiwalne zdjęcia i opisy, jest on przykładem architektury klasycystycznej, wybudowanym na planie prostokąta, murowanym i tynkowanym, dwukondygnacyjnym i dziewięcioosiowym, skromnie ozdobionym z zewnątrz pionowymi lizenami i trzyosiowym ryzalitem, czyli występem z elewacji, obejmującym wejście frontowe. Budynek kryty jest charakterystycznym dla górnośląskiego budownictwa dachem mansardowym, typem dachu łamanego którego dolna część jest bardziej stroma od górnej, wzbogaconym o niewielkie lukarny. Obecnie znajdują się tam Filia nr. 18 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rudzie Śląskiej oraz restauracja. W budynku organizowane są wydarzenia kulturowe i oświatowe.



Wyświetl większą mapę

zobacz więcej zdjęć

zobacz filmy z Rudy Śląskiej