Natalia Grych
Punkt oporu Dąbrówka Wielka, bądź też nazywany Wzgórze 304,7, jest najstarszym odcinkiem Obszaru Warownego Śląsk. Jego budowlę zaczęto już w 1933 roku. Leży on na granicy trzech miast – Chorzowa, Siemianowic Śląskich oraz Piekar Śląskich. Największa część tej pozycji obronnej znajduje się w Piekarach Śląskich. To właśnie tutaj, w dzielnicy Dąbrówka Wielka, znajduje się Ciężki Schron Bojowy. Można go znaleźć na pograniczu dwóch piekarskich dzielnic (Brzezin oraz Dąbrówki Wielkiej) na ulicy Przyjaźni 1.
WNĘTRZE
Załoga schronu liczyła ok. 18 żołnierzy. Do wyposażenia należała instalacja filtrowentylacyjna, instalacja chłodzenia ckm, łączność telefoniczna, agregat prądotwórczy z silnikiem Diesla, prycze dla załogi oraz piecyk forteczny. W skład uzbrojenia wchodziła indywidualna broń piechoty typu karabinki 7,92 mm kbk Mauser i granaty ręczne, armata przeciwpancerna oraz dwa ciężkie karabiny maszynowe. Jeden ckm został umieszczony na półkopule pancernej, drugi za to za płytą pancerną.
Schron posiada dwie kondygnacje – górną i dolną. W górnej znajduje się pomieszczenie służące za skład na narzędzia saperskie, magazyn amunicji, izba bojowa ciężkiego karabinu maszynowego oraz izba bojowa armaty przeciwpancernej. Ciekawostką jest, iż pomimo dość szerokiego wejścia (było tak szerokie, że zamykano je drzwiami dwuskrzydłowymi) armata i tak nie mogła wjechać do schrony w całości. Trzeba było ją rozebrać, a w środku ponownie złożyć, już na stanowisku bojowym. Jak można wywnioskować, owa kondygnacja pełniła bojową rolę, ponieważ właśnie tutaj umieszczono wszystkie pomieszczenia bojowe.
Druga kondygnacja zwana jest kondygnacją dolną. Właśnie tutaj znajduje się maszynownia, izba filtrowentylacyjna, izba dowódcy oraz izby załogi. W jednej z izb załogi, można dostrzec w ścianie pewną niszę. Jej historia jest krótka i mniej imponująca, niż można pomyśleć. Otóż, podczas budowy schronu, uchwyty dwóch żołnierskich prycz zostały źle zamontowane. Gdy w końcu ktoś to dostrzegł, trzeba było skorygować usterkę. Żołnierze przez to musieli skuwać beton na głębokość ok. 10 cm, aby naprawić ten błąd. Takim sposobem powstała nisza w ścianie, która jest widoczna do dziś. Wnioskować można, że jak na górnej znajdowały się pomieszczenia bojowe, tak w dolnej kondygnacji były pomieszczenia socjalne oraz maszynownia.
Aby przemieszczać się między kondygnacjami załoga używała szyb z metalowymi drabinkami, za to jako wyjście ewakuacyjne służyła strzelnica działowa. Co ciekawe, schron na początku nie posiadał strzelnicy osłaniającej zapole. Wykonano ją jednak później poprzez przemurowanie jednej z czerpni powietrza.
Obecnie zostały zachowane oryginalne pancerze strzelnic, które możemy podziwiać w środku schronu do dziś. Dzięki sympatykom fortyfikacji, schron może pochwalić się dużym wyposażeniem i ekspozycją, którą można podziwiać wewnątrz obiektu.
HISTORIA
Choć Punkt Oporu Dąbrówka Wielka zaczął powstawać już w 1933, sama budowa Ciężkiego Schronu Bojowego w Dąbrówce Wielkiej rozpoczęła się dopiero w 1936 roku. Łączył on dwa punkty oporu: Punkt Oporu Wzgórze 298 Kamień oraz Punkt Oporu Wzgórze 304,7 Dąbrówka Wielka. We wrześniu 1939 roku schron obsadzili żołnierze z IV batalionu specjalnego ciężkich karabinów maszynowych 11 Pułku Piechoty z Tarnowskich Gór. Prawdopodobnie w owym 1939 głównym zadaniem schronu bynajmniej nie był udział w walkach. Służył on głównie, aby ryglować ogniem ckm-u z półkopuły pancernej drogi przechodzącej z Brzezin do Dąbrówki oraz flankowaniem ogniem armaty przeciwpancernej i drugiego ckm-u w stronę dawnej kopalni Andaluzja.
W nocy z 2 na 3 września 1939 roku żołnierze usłyszeli rozkaz od dowódcy, aby wycofać się z obsadzających obiektów i tak też zrobili. Po zakończeniu wojny schron dalej stał na swoim miejscu, a ząb czasu coraz bardziej go dotykał. Szary, brudny, z zaciekami nie wyglądał zbyt imponująco i dla mieszkańców stanowił on jedynie nieistotny dodatek do krajobrazu dzielnicy. Dopiero w 2013 oraz 2014 roku zaczęto się nim interesować, zwłaszcza Stowarzyszenie Na Rzecz Zabytków Fortyfikacji: Pro Fortalicium. To właśnie dzięki zaangażowaniu członków oraz wsparciu finansowemu miasta Piekary Śląskie schron został porządnie odrestaurowany. Został odmalowany jak i wyremontowany, przez co aktualnie jest on zarówno budowlą przeszłości, ukazującą rzeczywisty wygląd schronu za czasów wojny, jak również izbą muzealną, którą opiekuje się koło terenowe: Dąbrówka.
WARTY ODWIEDZENIA
Poprzez odrestaurowanie, Ciężki Schron w Dąbrówce Wielkiej zyskał nowy urok i można pokusić się o stwierdzenie, iż jest on najlepiej wyglądającym schronem w całej dzielnicy. Już samym swoim wyglądem może przyciągać ciekawe oko, dlatego jest on cyklicznie otwierany dla odwiedzających. W środku można podziwiać wojskowe wyposażenie oraz ciekawą ekspozycję, która wciąż się powiększa. Na zewnątrz za to stoją tablice informacyjne, z których można dowiedzieć się o wiele więcej o Śląskich Schronach, Punktach Oporu itp. Zainteresowani historią, militaryzmem, czy zwyczajną ciekawością na pewno nie będą zawiedzeni, gdy odwiedzą nieduży, zabytkowy obiekt, z militarną wystawą i historycznymi informacjami.
Wyświetl większą mapę
